Het mooie seizoen nadert op de Zuidpool. Jean Verheyen, gespecialiseerd verzekeraar en lid van de AXA-groep, verzekert al sinds de bouw van het Princess Elisabeth Antarctica-station bijna twintig jaar geleden het materiaal dat naar het station wordt vervoerd. Momenteel zijn de logistieke voorbereidingen voor het seizoen 2025-2026 in volle gang om de wetenschappers in november te kunnen verwelkomen.
In de buurt van het Zuidstation in Brussel is het team van BELARE (Belgian Antarctic Research Expedition), dat alles beheert wat nodig is om het Princess Elisabeth Antarctica-station te laten functioneren, druk bezig met het verzenden van het materiaal dat nodig is om de twintig personeelsleden van het station en de wetenschappers die er tussen november en maart, oftewel tijdens de zuidelijke zomer, zullen verblijven, te ontvangen.
Het magazijn naast de kantoren staat vol met materiaal dat klaarstaat om te worden verscheept voor een lange reis van enkele weken over zee, eerst op een vrachtschip naar Kaapstad in Zuid-Afrika en vervolgens op een ijsbreker naar de kust van Queen Maud Land. Ten slotte moeten de containers 220 km afleggen op sleden die worden getrokken door grote rupsbandtractoren. De mensen zullen de reis per vliegtuig maken, meestal met tussenstops in Kaapstad en vervolgens per vliegtuig om te landen op de ijsbaan van het Princess Elisabeth Antarctica Station – een reis van toch wel twintig uur, uitgevoerd in twee of drie dagen vanuit België.
© International Polar Foundation
Aan alles denken voordat de onderzoekers arriveren
“Tijdens de zuidelijke winter is het station onbewoond, maar we blijven het op afstand bedienen dankzij digitalisering en onze emissievrije energieautonomie. Het station blijft dus operationeel. Bepaalde wetenschappelijke gegevens worden namelijk het hele jaar door verzameld. We komen in november terug, zodra de weersomstandigheden gunstiger zijn, om de komst van onze gasten voor te bereiden. In totaal kunnen we tot 50 personen huisvesten”, legt Nicolas Van Hoecke, Managing Director van de International Polar Foundation, uit.
Uitrusting, voedsel, brandstof voor de voertuigen… Alles moet tot in de kleinste details worden gepland om enkele maanden in bijna volledige zelfvoorziening te kunnen leven en de Belgische en buitenlandse wetenschappers te kunnen ontvangen die hier hun onderzoek komen doen. Ook de infrastructuur en het station moeten worden onderhouden. Dit jaar wordenalle energieopslagbatterijen vervangen. Er vertrekt dus een container met 192 batterijen, een essentiële uitrusting om, wanneer er geen wind is om de windmolens te laten draaien of te weinig zon, over een reservevoorraad van 1 tot 3 dagen energie te beschikken om het station van stroom te voorzien.
“We zijn er trots op dat we sinds het begin in 2007 een bescheiden bijdrage leveren aan dit prachtige project, als ondergeschrevene-gemachtigde. Tijdens de twee jaar durende bouw was elke minuut kostbaar en elk onderdeel uniek. Daarom hadden we een verzekeringsclausule voor expresvervoer (indien mogelijk per vliegtuig) opgenomen om elk onderdeel te vervangen dat tijdens het transport beschadigd zou raken”, herinnert Laurent Verheyen, CEO van Jean Verheyen, zich. “Vandaag de dag blijft het logistieke transport complex. Tussen Kaapstad en Antarctica moet gebruik worden gemaakt van ijsbrekers die zijn uitgerust met kranen om te kunnen lossen aan een kust zonder haveninfrastructuur. “
Studeren in de beste omstandigheden
Ongeveer twintig mensen met verschillende beroepen (arts, ingenieur, monteur, timmerman, chauffeur, gids, kok, enz.) vormen het kader van het station en zorgen voor onderdak, maaltijden, technische middelen en begeleiding.
“Het doel is om wetenschappers de best mogelijke onderzoeksomstandigheden te bieden. Verplaatsen in Antarctica is geen kwestie van improviseren, het is een kwestie van veiligheid, want de kloven en stormen kunnen gevaarlijk zijn. Onderzoekers kunnen gebruikmaken van onze voertuigen met onze berggidsen om hun expedities te maken. Voor sommige onderzoeken is het ook nodig om te bivakkeren, en dat maken wij mogelijk. We staan ook klaar om onverwachte gasten te ontvangen als ze door slecht weer gedwongen worden om op onze landingsbaan te landen”, benadrukt Nicolas Van Hoecke.
Het station is uitgerust met een breed scala aan wetenschappelijke instrumenten die onderzoekers kunnen gebruiken, zodat ze deze niet zelf hoeven mee te nemen; het biedt ook onderkomens en mobiele laboratoria (geïnstalleerd in containers) om hun werk te vergemakkelijken.
Een internationaal station en ontdekkingen
Hoewel het Princess Elisabeth Antarctica-station Belgisch is, functioneert het als een internationaal wetenschappelijk platform. Naast Belgische wetenschappers verwelkomt het station, afhankelijk van het jaar, ook wetenschappers uit Duitsland, Frankrijk, Nederland, Japan, India, de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk…
De belangrijkste onderzoeksgebieden van de Belgen zijn klimaatverandering en luchtkwaliteit, de studie van ijs en de evolutie van ijskappen, geologie en microbiologie.
Zo heeft het project Mass2Ant, onder leiding van de Université Libre de Bruxelles (ULB), de balans van de ijsmassa in Oost-Antarctica geanalyseerd en gegevens geleverd om de evolutie van de zeespiegel te evalueren. Een ander voorbeeld is dat er instrumenten van het Koninklijk Observatorium van België zijn geïnstalleerd om gravimetrische en seismologische metingen uit te voeren, terwijl het KMI het magnetisch veld van de aarde controleert. In 2010 heeft een Belgisch-Japans team bovendien een meteoriet van 18 kg ontdekt.
De eerste emissievrije wetenschappelijke poolbasis en een project voor een nieuwe basis
Het project, dat wordt gedragen door de Belgische ontdekkingsreiziger en ingenieur Alain Hubert, oprichter van de International Polar Foundation, werd gelanceerd ter gelegenheid van het Internationaal Pooljaar (2007-2008) en in 2009 ingehuldigd. Het station is een pionier op het gebied van ecologie en wekt zijn energie op met windmolens en 300 m² aan zonnepanelen. Het is het eerste en nog steeds het enige zero-emissions station in Antarctica. Alleen de voertuigen zijn niet elektrisch, omdat de bestaande batterijen nog niet geschikt zijn voor extreme omstandigheden.
Er wordt een project bestudeerd om een nieuwe basis te bouwen op ongeveer zestig kilometer afstand: Andromeda Earth Observatory.
Aangezien Antarctica (geregeld door het Verdrag inzake Antarctica) aan niemand toebehoort, kunnen staten er vrijelijk wetenschappelijke onderzoeksactiviteiten opzetten. Het aantal wetenschappelijke bases neemt voortdurend toe. Vandaag zijn er ongeveer 80 (waarvan 40 het hele jaar door open).
